Capítulo (relixión)

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Capítulo (botánica).

En relixión, un capítulo (do latín, capitŭlum, á súa vez diminutivo de caput) é un certo tipo de corpos eclesiásticos nas igrexas Católica, Anglicana e Luterana, dotados de personalidade xurídica e de autonomía no ámbito da súa xurisdición.

Orixe do termo

Xa na Regra de Santo Agostiño, un «capítulo» era a reunión cotiá dos cóengos, na que estaba mandado ler un capitulum de devandita regra.

Tamén está mandado, segundo a Regra de San Bieito, que os monxes reúnanse a diario nun encontro para falar sobre os asuntos do mosteiro, escoiten un sermón ou unha lectura, ou para recibir instrucións de parte do abade.

Como devanditos encontros comezan coa lectura dunha pasaxe do libro da Regra, o encontro mesmo adquiriu o alcume de «capítulo», e o lugar onde se desenvolve «aula capitular» ou «sala capitular».

Clases de capítulos

O termo adquiriu amplitude cando foi aplicado tamén a outros encontros:

• Un capítulo das esteiras é un encontro de representantes de varias provincias ou de subgrupos das comunidades da familia franciscana.
• Un capítulo de faltas lévase a cabo en moitas comunidades relixiosas nas que os membros tanto son corrixidos polas súas infraccións á regra comunitaria como se autoacusan, un a un de fronte á comunidade, polas súas propias faltas externas contra a observancia da regra e piden que lles sexa imposta unha penitencia. O seu uso remóntase a Santo Agostiño e San Bieito. No uso beneditino, dita práctica realizábase en días específicos, pola mañá, despois o oficio litúrxico da hora Prima e da lectura do martiroloxio, cando os monxes acudían procesionalmente á sala capitular, polo xeral situada preto do coro. No uso franciscano tíñase tres veces á semana no refectorio antes da bendición da mesa.

Foi así que o termo evolucionou, destes capítulos conventuais e dos encontros dos monxes sobre os asuntos comerciais relacionados cos seus mosteiros ou ordes, cara a asembleas análogas doutro tipo de eclesiásticos. Téñense entón tamén:

• Capítulos colexiais e capítulos catedralicios, ambos relacionados coa catedral ou algunha outra igrexa («colexiata» refírese ao «colexio» ou comunidade de cóengos a quen foi confiada unha igrexa).

Neste sentido, un capítulo é unha asociación de clérigos dunha igrexa determinada, que forman unha persoa moral cuxos membros reciben o apelativo de cóengos e, instituídos pola autoridade eclesiástica, teñen como obxectivo a promoción e solemnización do culto divino nunha igrexa determinada formando un coro. No capítulo catedralicio, con todo, o coro é secundario dado que a súa misión fundamental é a de asistir ó bispo no goberno da súa diocese, a modo de senado e consello diocesano, e para suplilo en devandito goberno no caso de que a sede quede vacante.

Capítulo de relixiosos

Entre os relixiosos na actualidade, un capítulo é a asemblea daqueles que foron lexitimamente convocados para tratar sobre os intereses e os negocios comúns. As normas emanadas por un capítulo permanecen en vigor, se non recibiron unha confirmación ou mandato da Santa Sé, só ata o capítulo sucesivo o cal pode confirmalas, modificalas ou derrogalas.

Poden ser xerais, provinciais ou locais/conventuais, dependendo de que os que os compoñan sexan representantes de toda a congregación, dunha provincia, ou simplemente dun convento ou casa.

A expresión capítulo xeral pasou a designar unha asemblea monástica xeral, á que asistían xeralmente representantes de todos os mosteiros dunha orde ou ben de todas as casas dunha congregación. Trátase dunha institución antiga que se remonta ao século III entre os observantes da Regra de San Pacomio.

Con todo, non foron xeneralizados ata a súa institucionalización en 1215 polo papa Inocencio III, o cal dispuxo que as ordes relixiosas celebrasen un polo menos cada tres anos. O Concilio de Trento confirmou esta práctica. Dende entón, todas as ordes e congregacións relixiosas teñen o seu capítulo en períodos fixos.

O capítulo xeral posúe a suprema autoridade sobre a orde, pero non pode modificar as constitucións da mesma sen autorización da Santa Sé.

Dependendo de que os capítulos realícense nos momentos establecidos polas constitucións ou por calquera outra ocasión especial, os capítulos divídense en «ordinarios» e «extraordinarios».

Véxase tamén

Bibliografía

• Chapter. Catholic Encyclopedia. Nova York: Robert Appleton Company. 1913.